Początek miesiąca oficjalnie otworzył okres przejściowy unijnego mechanizmu CBAM, potocznie zwanego podatkiem węglowym. Oznacza to, że przedsiębiorstwa są teraz zobligowane do monitorowania obrotu towarów importowanych i „wbudowanych” emisji dla tych towarów, poprzez cykliczne raportowanie.
CBAM – co to jest?
Mechanizm dostosowania cen na granicy z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM – Carbon Border Adjustment Mechanizm), potocznie zwany “podatkiem węglowym” to zaproponowany przez UE nowy rodzaj podatku granicznego, zakładający nałożenie adekwatnych dodatkowych kosztów do ceny importowanych produktów przemysłowych przy uwzględnieniu generowanych przez te produkty emisji. Jest niejako odpowiednikiem unijnego systemu handlu emisjami (EU ETS) w odniesieniu do towarów importowanych.
CBAM jest odpowiedzią UE na ryzyko eskalacji zjawiska tzw. ucieczki emisji (Carbon Leakage Exposure Factor), która jest wynikiem coraz bardziej restrykcyjnej polityki handlu emisjami w Europie. Ucieczka emisji odnosi się do sytuacji, w której podmioty przemysłowe zlokalizowane w obszarze europejskiej gospodarki, przenoszą produkcję poza jej granice po to, by ominąć dodatkowe koszty, wynikające m.in. z malejącej puli i rosnących cen uprawnień do emisji.
Wiązałoby się to bezpośrednio z utratą konkurencyjności europejskiego przemysłu oraz wyprowadzaniem biznesu, miejsc pracy i przychodów do budżetu poza państwa objęte regulacjami. CBAM, a w jego rezultacie wyższe koszty importu mają zapewnić, że mimo działań proklimatycznych przemysł pozostanie w Europie.
CBAM – jakie towary obejmuje?
Początkowo, CBAM obejmował towary z sektorów jak energia elektryczna, cement, nawozy, produkty stalowe, metalowe oraz aluminium. W grudniu 2022 r. na wniosek Parlamentu Europejskiego zakres został rozszerzony o wodór, amoniak, chemikalia organiczne oraz tworzywa sztuczne i wytworzone z nich towary.
Oznacza to, że unijni importerzy wodoru również będą zobligowani do składania kwartalnych sprawozdań dotyczących ilości wodoru importowanego do UE, jak również emisji GHG uwalnianych w trakcie jego produkcji.
CBAM – jakie etapy obejmuje?
Okres przejściowy – trwa od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r.
Obowiązkiem importerów będzie szacowanie emisji dla towarów zgodnie z metodologią przyjętą przez Komisję Europejską, ich monitorowanie oraz zdawanie kwartalnych sprawozdań. Termin złożenia pierwszego sprawozdania przewidziany jest do końca stycznia 2024 r. Co istotne, w okresie przejściowym importerzy nie są zobowiązani dokonywać płatności z tytułu importu towarów, nie potrzebują również pozwolenia na ich przywóz.
Okres pełnego wdrożenia – od 1 stycznia 2026 r.
Po zakończeniu etapu przejściowego, importerzy będą dodatkowo zobowiązani co roku deklarować ilość towarów sprowadzonych do UE w roku poprzednim, wolumen „wbudowanych” emisji oraz emisji pośrednich, a także ponosić proporcjonalny do nich koszt nabywanych certyfikatów CBAM.
Jak obliczać wbudowane emisje w ramach CBAM?
W pierwszym roku okresu przejściowego metodyka szacowania emisji będzie stosunkowo elastyczna. Przewiduje możliwość dokonywania pełnego raportowania według nowej metodologii proponowanej przez Unię Europejską, raportowanie na podstawie systemów proponowanych przez państwa, będące odpowiednikiem metody UE lub sprawozdawczość w oparciu o wartości domyślne, które Komisja Europejska zaproponuje w rejestrze przejściowym CBAM. Wraz z początkiem roku 2025 możliwe będzie stosowanie wyłącznie metodologii UE.
Gdzie zdawać raporty CBAM?
Do wyznaczenia właściwego podmiotu, który będzie odpowiedzialny za realizację obowiązków rozporządzenia (UE) 2023/956 zostały zobligowane wszystkie państwa członkowskie. W Polsce organem tym będzie Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE). Podstawowym zadaniem podmiotu będzie weryfikacja cyklicznych sprawozdań składanych przez importerów.