Pod koniec czerwca nieformalna Ekspercka Rada ds. Bezpieczeństwa Energetycznego i Klimatu opublikowała stanowisko o konieczności aktualizacji założeń Polityki energetycznej Polski do 2040 r., by realnie odpowiadały obecnej sytuacji w Europie i nasilającemu się kryzysowi energetycznemu. W dzisiejszym artykule przyglądamy się proponowanym rekomendacjom i sprawdzamy, czy już dziś jest w nich miejsce dla wodoru.
Kryzys energetyczny kluczowym wyzwaniem dla Unii Europejskiej
Nasilający się w wyniku wojny na Ukrainie kryzys energetyczny w Europie jest kwestią bezsporną. Nie bez powodu konflikt za naszą wschodnią granicą przez wielu nazywany jest wprost mianem wojny energetycznej. Silna zależność państw europejskich od importu surowców z Rosji i dotychczas nieśpieszne działania nakierowane na rozwój energetyki odnawialnej i dywersyfikację źródeł w większości z nich, skutkują dynamicznie rosnącymi cenami energii i ropy, które uderzają nie tylko w przedsiębiorstwa, ale bezpośrednio w kieszenie obywateli.
Trudno się dziwić, przez lata import stosunkowo niedrogich surowców z Rosji był dla Polski i pozostałych państw europejskich najbardziej opłacalny. W związku z tym plany dekarbonizacji i zwiększenia udziału OZE w koszykach energetycznych kształtowały się powoli i przede wszystkim w perspektywie strategii długoterminowych.
Ostatnie miesiące otworzyły oczy nam wszystkim i pokazały jak silna zależność od importu surowców niweluje wewnętrzne bezpieczeństwo energetyczne kraju i całego europejskiego systemu energetycznego. O silnych skutkach kryzysu mówi się nie tylko w Polsce, której potrzeby energetyczne w niemal połowie zaspokajane są przez paliwa sprowadzane z zagranicy. Od początku czerwca głośno jest także o problemach Hiszpanii, która z początkiem kryzysu zmagała się jeszcze przed rozpoczęciem rosyjskiej inwazji. Jak podało przedsiębiorstwo konsultingowe Iberinform, obecnie ok. 20% stacji paliw płynnych funkcjonujących w Hiszpanii zmaga się z wizją bankructwa, a łącznie nawet ok. 60% ma zaległości w spłacie zobowiązań finansowych, związanych ze wzrostem cen. Krokiem podjętym przez hiszpański rząd w walce z kryzysem jest obniżenie cen energii elektrycznej dla odbiorców końcowych, które z początkiem czerwca zostało zaakceptowane przez Komisję Europejską. Jego osiągnięcie ma być możliwe dzięki dotowaniu ok. 6,3 mld euro na obniżenie kosztów produkcji energii elektrowni opalanych paliwami kopalnymi.
Kryzys energetyczny w Polsce – Rekomendacje Eksperckiej Rady ds. Bezpieczeństwa Energetycznego i Klimatu
Rosnące skutki kryzysu energetycznego sprawiają, że konieczne staje się zintensyfikowanie działań w Polsce oraz rewizja i aktualizacja założeń obecnej polityki energetycznej, w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego i uchronienia odbiorców końcowych przed skutkami najtrudniejszego okresu w energetyce ostatnich lat.
Pod koniec czerwca Ekspercka Rada ds. Bezpieczeństwa Energetycznego i Klimatu wydała stanowisko w tej sprawie, wskazując rekomendacje dla aktualizacji Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. Szczególnie podkreślona została perspektywa krótko i średnioterminowa. Jak wskazuje Rada, ze względu na powagę sytuacji paliwowej i pogłębiającą się niepewność co do stabilności dostaw gazu, węgla i ropy, kluczowa staje się koordynacja działań na różnych płaszczyznach – redukcji popytu, poprawy efektywności energetycznej i zmniejszenia ekspozycji sektorów gospodarki na paliwa kopalne.
Rekomendacje w perspektywie krótkoterminowej
Rekomendacje dotyczą ośmiu kluczowych obszarów: efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii, rozwoju sieci elektroenergetycznych, przemysłu, ciepłownictwa i ogrzewnictwa, paliw kopalnych, analityki i danych oraz finansowania. W poniższym podrozdziale zarysowane zostaną najważniejsze z nich.
- Efektywność energetyczna
W ramach obszaru efektywności energetycznej zalecana jest pilna rewizja przyjętej w lutym br. Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków, która celowała w przeprowadzanie 236 tys. termomodernizacji rocznie w perspektywie lat 2020-2030. Według rekomendacji niezbędne staje się przyspieszenie jej tempa, a także zwiększenie udziału głębokiej termomodernizacji i reforma programów wspierających. Dodatkowo zalecane jest wdrożenie kampanii społecznych na rzecz świadomości oszczędzania energii, a także programów kształtowania kadr i mechanizmów wsparcia na świadczenie usług przez dostawców energii.
- Odnawialne źródła energii
W tym obszarze spotykamy jedne z najważniejszych rekomendacji, ponieważ jak słusznie wskazują eksperci to OZE w wysokim stopniu odpowiada na potrzebę realizacji niezależności systemów energetycznych i zapewnienie krajowego bezpieczeństwa energetycznego. Zgodnie z analizami Planu rozwoju sieci PSE w 2030 r. co najmniej 50% zapotrzebowania na energię elektryczną netto powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych. By było to możliwe niezbędne są m.in. modyfikacje w obszarze wydawania pozwoleń dla OZE, gdzie w ramach procesów planistycznych na poziomie gminnym wyznaczane byłyby obszary dedykowane, w których procesy pozwoleniowe byłyby przyspieszone. Wśród priorytetów eksperci wymieniają także zwiększenie celów dla morskiej energetyki odnawialnej oraz dokończenie reformy rynku energii, która w rezultacie ułatwi integrację OZE, budowę magazynów energii oraz rozwój elastyczności popytu. Istotnym staje się także zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w ciepłownictwie.
- Rozwój sieci elektroenergetycznych
W tym obszarze OSD powinny zostać zobowiązane do rewizji planów rozwoju sieci pod kątem źródeł odnawialnych, magazynów energii oraz elektromobilności. W krótkim czasie powinny zaproponować rozwiązania kwestii związanych z odblokowaniem mocy przyłączeniowych dla OZE i określić kryteria przyznawania warunków przyłączeniowych. Otoczenie regulacyjne ma wymagać od przedsiębiorstw sieciowych uwzględniania tzw. rozwiązań pozasieciowych dla rozwiązywania lokalnych problemów bilansowania sieci.
- Przemysł
Jako najważniejsza wskazywana jest konieczność większego zaangażowania tego sektora w transformację energetyczną, m.in. dzięki odblokowaniu barier rozwoju OZE (poprzez liberalizację ograniczeń budowy energetyki wiatrowej i ułatwienie procedur inwestycyjnych), rozwój programów dobrowolnej i odpłatnej redukcji popytu, czy doprecyzowanie regulacji i określenie warunków umowy ramowej PPA.
- Ciepłownictwo i ogrzewnictwo
Przy gwałtownym wzroście cen paliw i pozwoleń na emisję istnieje ryzyko niestabilności finansowej PEC. Eksperci wskazują, że w tym przypadku należy dążyć do rozszerzenia działalności ciepłowniczej o świadczenie usług związanych z komfortem cieplnym i zarządzaniem energią. Istotne dla powodzenia realizacji są mechanizmy finansowe, m.in. fundusz gwarancyjny dla PEC. Ponadto, istnieje potrzeba, by najpóźniej do 2026 r. wprowadzić zakaz instalowania kotłów na paliwa konwencjonalne w nowopowstałych budynkach (za REPower EU).
- Paliwa kopalne
Wg ekspertów, w perspektywie krótkoterminowej konieczne będzie racjonalne kosztowo wykorzystanie istniejącej węglowej infrastruktury wytwórczej. Jednak jak podkreślają, należy przy tym dokonać aktualizacji perspektywy wykorzystania węgla, by obecna sytuacja kryzysu nie stała się pretekstem do opóźnienia transformacji w kierunku zeroemisyjnym. Gaz z kolei ma być traktowany wyłącznie jako paliwo uzupełniające, dlatego niezbędne jest ograniczanie jego eksploatacji w ogrzewnictwie i ciepłownictwie, przemyśle, transporcie i elektroenergetyce.
- Analityka i dane
Kolejną kluczową rekomendacją jest utworzenie transparentnej platformy informacyjnej, dzięki której obywatele byliby na bieżąco informowani nt. zapasów gazu, węgla oraz wartości kontraktów. Taka platforma miałaby minimalizować spekulacje oraz w efekcie panikę wśród społeczeństwa.
- Finansowanie
Pośród rekomendacji Rady w obszarze finansowania znalazł się apel pilnego przeznaczenia wszystkich środków wpływających do budżetu państwa ze sprzedaży uprawnień EU ETS na niskoemisyjne inwestycje, zmniejszanie udziału paliw kopalnych oraz wsparcie wrażliwych odbiorców. Dodatkowo, poszczególne źródła finansowania powinny być ze sobą skoordynowane i wzajemnie się uzupełniać.
Kryzys energetyczny a cele transformacji
Kryzys, w obliczu którego stoimy sprawia, że zwłaszcza w perspektywie krótkoterminowej Europa jest zmuszona do rewizji założeń i dostosowania obecnych polityk i celów energetycznych do dynamicznej sytuacji. Wszystko po to, by uchronić końcowych odbiorców przed ryzykiem dalej idących kosztów i przerw w dostawach energii, zwłaszcza w okresie końca roku. W perspektywie przetrwania pierwszej tak trudnej jesieni i zimy, niełatwo jest myśleć o ambitnych celach dekarbonizacji, w tym m.in. o zwiększonym wykorzystaniu OZE czy wodoru jako nowego paliwa i magazynu energii. To jednak one docelowo mają przyczyniać się do wzmocnienia gospodarek krajowych jako suwerennych energetycznie względem zmieniającej się sytuacji na europejskim i światowym rynku, a przez to gwarantować bezpieczeństwo energetyczne.
Dowiedz się więcej, sięgając po pełen wykaz rekomendacji Eksperckiej Rady ds. Bezpieczeństwa Energetycznego i Klimatu: https://rada-energetyczna.pl/stanowisko-rady-w-sprawie-zalozen-do-pep-2040