Kraj mierzy się z kryzysem energetycznym, który szczególnie silnie dotyka tam rynku paliw. Polityka energetyczna Hiszpanii w perspektywie krótko- i długoterminowej zakłada jednak częściowe uniezależnienie od eksploatacji surowców konwencjonalnych i zwiększenie udziału OZE w końcowym zużyciu energii. Istotną rolę odegra wodór – w tym celu realizowane są kolejne projekty.
Podobnie jak pozostałe państwa członkowskie Unii Europejskiej Hiszpania została zobligowana do opracowania dokumentu strategicznego, który będzie wyznaczał kierunek aktualnej i przyszłej polityki energetycznej kraju. The National Energy and Climate Plan (NECP) dla Hiszpanii został opublikowany w styczniu 2020 r. Przedstawia kluczowe zagadnienia dla hiszpańskiej energetyki w latach 2021-2030 (w perspektywie krótkoterminowej) oraz do roku 2050 z uwzględnieniem perspektywy długoterminowej.
Polityka energetyczna Hiszpanii na lata 2021-2030
Do końca dekady Hiszpania planuje:
- zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych o 23% w odniesieniu do poziomów
z 1990 r., - zwiększyć udział odnawialnych źródeł energii do co najmniej 74% łącznej produkcji energii elektrycznej,
- zwiększyć efektywność energetyczną o 39,5%.
W tym celu przewidywany jest wzrost udziału odnawialnych źródeł energii oraz odnawialnych gazów (wodoru) w sektorze energetyki i ciepłownictwa, wzmocnienie elektryfikacji sektora transportu, modernizacja obecnych obiektów mieszkalnych i handlowych pod kątem zwiększenia efektywności energetycznej, a także transformacja przemysłu, polegająca na stopniowym przechodzeniu na wykorzystanie w nim paliw alternatywnych.
Do 2050 r.
Działania Hiszpanii pozostają związane z unijnym długoterminowym celem osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 r. W ich ramach 100% koszyka energetycznego oraz 97% całkowitego koszyka energetycznego kraju ma stanowić energia pochodząca z OZE, ze szczególnym uwzględnieniem energii słonecznej i wiatrowej, na co wpływają wyjątkowo korzystne warunki geograficzne. Generuje to wysoką presję poszukiwania możliwości jej skutecznego magazynowania, tak, aby zminimalizować ryzyko niestabilności sieci energetycznej.
Środki nakreślone w strategii do 2050 r. zakładają silną mobilizację inwestycji w zielone technologie, przejście na zrównoważoną mobilność poprzez elektryfikację i wykorzystanie paliw alternatywnych w transporcie, wzmożenie działań w obszarze zrównoważonego rozwoju w sektorach budowlanym oraz rolniczym, a także zmniejszenie bezwzględnego poziomu zużycia energii. Co istotne, strategia energetyczna i klimatyczna podkreśla wykorzystanie wyłącznie odnawialnego wodoru i nie przewiduje żadnych publicznych zobowiązań finansowych na wodór produkowany z wykorzystaniem paliw kopalnych.
Wodór pomoże ograniczyć emisje
Planowane działania wynikają z konieczności redukcji poziomu emisji w krajowej gospodarce. Jeszcze w 2018 r. Hiszpania generowała 334,3 miliony ton ekwiwalentu dwutlenku węgla rocznie. To i tak znaczna poprawa (o 25%) w porównaniu z rokiem 2007, gdy poziom ekwiwalentu rekordowo wyniósł 447,3 Mt. To hiszpański sektor energetyczny jest największym emitentem gazów cieplarnianych, odpowiadając za 76% wszystkich emisji w 2018 r., następnie rolnictwo (12%), procesy przemysłowe (8%) i odpady (4%).
Pomimo już osiągniętych celów w zakresie dekarbonizacji i stałego trendu wzrostowego w obszarze rozwoju odnawialnych źródeł energii, całkowity koszyk energetyczny Hiszpanii pozostaje zdominowany przez paliwa konwencjonalne. Obecny system opiera się na gazie, ropie i do niedawna węglu. Nowy system, z udziałem zmiennego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych będzie wymagał skutecznych form jej długoterminowego magazynowania, czemu posłużyć ma m.in. wodór.
Ma on niwelować rosnące ryzyko przerw w dostawach prądu, wynikające ze wzrostu użytkowania sprzętów elektronicznych oraz procesu cyfryzacji niemal wszystkich obszarów gospodarczych i codziennego życia. Poza wspomnianym ryzykiem, w transformacji energetycznej Hiszpania dostrzega także wysokie szanse. Przewiduje się, że nowy system będzie bardziej wydajny dzięki integracji sektorów zużycia końcowego z wyższą elektryfikacją, wykorzystaniem ciepła odpadowego oraz pozyskiwanej energii elektrycznej do produkcji odnawialnych gazów, spośród których największe znaczenie jest podkreślane w odniesieniu do wodoru.
Do tego celu Hiszpania planuje dostosować obecną politykę i dotychczas obowiązujące ramy regulacyjne tak, aby mógł być powszechnie wykorzystywany jako paliwo, ale i niezbędny magazyn energii. Według hiszpańskiej strategii wodorowej do końca 2030 r. ma nastąpić instalacja co najmniej 4 GW mocy elektrolizerów do produkcji paliwa, które wykorzystywane będzie w pierwszej kolejności na cele transportu, następnie energetyki i przemysłu (25% zużycia we wszystkich gałęziach przemysłu do 2030 r.).
Polityka energetyczna Hiszpanii w dobie kryzysu
Hiszpania od dłuższego czasu podejmuje znaczące i zdaniem niektórych chybione decyzje w sprawie kierunków transformacji swojego systemu energetycznego. Eksperci sugerują, że rząd powinien podjąć rewizję wcześniej postawionych celów i skupić się na dekarbonizacji systemu w sposób, który nie zagrozi bezpieczeństwu dostaw energii elektrycznej, zwłaszcza w obliczu obecnego kryzysu.
Pierwszym i kluczowym zadaniem dotychczas prowadzonej polityki energetycznej było całkowite odejście od eksploatacji źródeł węglowych. Kolejnym ma być wycofanie z energii jądrowej poprzez stopniowe wygaszanie kolejnych czterech reaktorów na przestrzeni lat 2027-2035, tak, aby moce wytwórcze zostały zmniejszone o ok. 3,2 GWe do 2030 r. oraz do zera w 2035 r. Rząd skupia się za to na wzmocnieniu udziału gazu ziemnego, zwłaszcza w obszarze energetyki. Jak pokazują dane, obecnie elektrociepłownie na gaz ziemny zapewniają ok. 1/3 produkcji energii w Hiszpanii i wg opinii rządowych ekspertów będą miały kluczowe znaczenie w bilansowaniu systemu energetycznego w momencie, gdy udział zmiennych źródeł odnawialnych będzie stopniowo rosnąć. Dla podtrzymania kierunku, w ubiegłym tygodniu Hiszpania odrzuciła skierowaną do państw członkowskich propozycję Komisji Europejskiej w sprawie ograniczenia zużycia gazu ziemnego o 15%, argumentując, iż nie została ona uprzednio skonsultowana z jej rządem.
Obecna sytuacja na europejskim rynku energii i konieczność zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w przyszłości powoduje, że eksperci jeszcze silniej niż dotychczas rekomendują ponowną rewizję celów postawionych w 2020 r. Raport IEA zwraca uwagę, iż dla osiągnięcia neutralności węglowej należy wykorzystać istniejącą infrastrukturę jądrową, której poziom w Hiszpanii oceniają na szczególnie wysoki (ponad 90% sprawności). Wycofanie zarówno z węgla, jak i energetyki jądrowej oznaczałoby bowiem, że to elektrownie gazowe miałyby bilansować system w okresie przejściowym transformacji, co obecnie może wiązać się z istotnym ryzykiem niedoboru surowców (głównym importerem gazu do Hiszpanii pozostają Stany Zjednoczone, jednak w bieżącym roku to Rosja po raz pierwszy znalazła się na drugim miejscu wśród dostawców). Dywersyfikacja źródeł energii oraz jeszcze ambitniejsze plany odnoszące się do produkcji i eksploatacji odnawialnego wodoru są więc rekomendowane jako kluczowe, a przez to mogą stymulować dalszy wzrost rynku wodoru i technologii wodorowych w Hiszpanii. Potwierdzają to wielomilionowe inwestycje ogłaszane w ostatnich miesiącach, jak choćby Puertolloano green hydrogen plant – projekt wielkoskalowego hubu wodorowego z przeznaczeniem przemysłowym realizowany przez przedsiębiorstwa Iberdrola i Fertiberia.
