Europejski Bank Wodoru – stała premia na kilogram produkowanego wodoru mogłaby obniżyć jego cenę co najmniej o połowę w najbliższych latach

Udostępnij:

Pierwsza europejska aukcja o wartości ok. 800 mln EUR ma się odbyć jesienią tego roku. Jeszcze przed wakacjami mają być znane jej szczegółowe warunki. Czy inicjatywa Europejskiego Banku Wodoru powołana przez Komisję Europejską o budżecie 3 mld EUR wpłynie na rozwój rynku wodoru i utrzymanie konkurencyjności UE?

Wiele mówi się o opłacalności produkcji odnawialnego wodoru i zrównaniu jego ceny z emisyjnym wodorem szarym, a nawet tradycyjnymi paliwami konwencjonalnymi. Dotychczas, dotyczyło to głównie perspektywy długoterminowej. Cel zawarty w planie REPowerEU wymaga jednak, by do końca obecnej dekady na terenie Unii wytwarzane było co najmniej 10 mln ton odnawialnego wodoru. Powoduje to konieczność przyspieszenia inwestycji, których realizacja bez wsparcia finansowego ze środków unijnych oraz krajowych będzie utrudniona.

Kiedy więc w połowie września ubiegłego roku przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen w trakcie orędzia o stanie Unii ogłosiła zamiar utworzenia Europejskiego Banku Wodoru wielu europejskich interesariuszy przyjęło projekt z nieskrywanym entuzjazmem.

Odnawialny oraz niskoemisyjny wodór ma bowiem stać się podstawowym narzędziem transformacji UE, polegającej na dekarbonizacji systemu energetycznego. W związku z tym Komisja Europejska wyznaczyła ambitne cele w zakresie zwiększenia produkcji i wykorzystania wodoru, które mają przysłużyć się redukcji emisji o 55% w 2030 r. oraz osiągnięciu jako pierwszy kontynent na świecie neutralności klimatycznej do połowy tego stulecia.

Szczególną ambicją Komisji Europejskiej jest, aby Europa pozostała globalnym liderem zielonej transformacji, energii odnawialnej oraz technologii wodorowych. W tym celu, konieczne jest zwiększenie konkurencyjności europejskiego rynku wodoru, poziomu inwestycji oraz zatrzymanie wytwórców w obszarze regionu UE, na co cień rzuciły rosnące koszty prowadzenia działalności w Europie związane z transformacją oraz plany wsparcia projektów w innych regionach świata, jak choćby ogłoszona w sierpniu 2022 r. ustawa o redukcji inflacji IRA.

W celu utrzymania i wzmocnienia przewag rynkowych niezbędne jest więc nie tylko przyspieszenie tworzenia pełnego łańcucha wartości wodoru w Europie, ale i niwelacja ryzyk związanych z kształtowaniem się nowego rynku. W tym, inwestycyjnych oraz legislacyjnych. Europejski Bank Wodoru ma być jednym z mechanizmów w najwyższym stopniu wspierających ten proces.

Inflation Reduction Act zwiększa konkurencyjność amerykańskiego rynku wodoru

Powołanie Europejskiego Banku Wodoru było tym bardziej istotne, iż zaledwie miesiąc wcześniej Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął ustawę o redukcji inflacji IRA. Ta, objęła szeroki wachlarz zachęt podatkowych związanych z czystą energią, a szczególnie hojna jest w odniesieniu do producentów odnawialnego wodoru[1]. Na realizację działań, w tym przyspieszenie wdrażania czystych technologii wodorowych, w ciągu najbliższej dekady USA ma wydać 369 miliardów dolarów.

Zgodnie z ustawą, odnawialne źródła energii elektrycznej oraz elektrownie produkujące czysty wodór mogą otrzymać ulgę podatkową w wysokości 2,6 centa za kWh i nawet do 3 dolarów na każdy otrzymany kilogram wodoru przez pierwsze 10 lat eksploatacji. Sprawia to, że cena kilograma zielonego wodoru może spaść o około połowę w porównaniu z aktualnym kosztem. Warto zaznaczyć, że obniżki podatków będą obowiązywać wyłącznie do 2032 r., w związku z czym projekty, które rozpoczną się jeszcze w 2023 r. będą mogły korzystać z pełnych 10-letnich kredytów. Wszystkie instalacje, które rozpoczną operacje po tym czasie, będą otrzymywać stosunkowo mniej[2].

Biorąc pod uwagę wyraźne zachęty, takie jak fakt, że producenci ekologicznego wodoru, wytwarzanego z odnawialnej energii elektrycznej kwalifikują się do obu ulg podatkowych, przez pierwsze pięć lat działalności mogą ubiegać się o zwrot podatku równy wartości ich ulg podatkowych, a po upływie pierwszych pięciu lat „przenosić” swoje ulgi podatkowe na inne podmioty, atrakcyjność realizacji projektów wodorowych w USA i potencjał ich skalowania znacząco wzrosły. Zmusza to decydentów europejskich do wzmożonego wsparcia inwestycji w regionie UE oraz wprowadzania odpowiednich mechanizmów regulacyjnych.

KE: Utrzymać fotel lidera zielonej transformacji

Realizację tej niewątpliwej ambicji ma zapewnić Europejski Zielony Ład – „najbardziej kompleksowy plan transformacji na świecie”. Wśród jego kluczowych elementów znalazły się m.in. ogłoszona w 2020 r. europejska strategia wodorowa oraz ustanowiony latem 2021 r. pakiet regulacji klimatycznych Fit for 55. Ten, początkowo składał się z 13 inicjatyw, których celem było dostosowanie polityki UE do Europejskiego Zielonego Ładu oraz prawa klimatycznego UE. W 2022 r. dokonano rozszerzenia inicjatyw o kolejne propozycje legislacyjne.

Pierwotne ambicje zawarte w Fit for 55 oraz strategii wodorowej uległy wzmocnieniu w czerwcu 2022 r. wraz z publikacją Planu REPower EU. Był on odpowiedzią na nową rzeczywistość geopolityczną i kryzys energetyczny w Europie spowodowane inwazją Rosji na Ukrainę, a co za tym idzie sankcjami i odcięciem państw członkowskich od rosyjskich surowców energetycznych. REPowerEU został oparty na trzech fundamentach – oszczędzaniu energii poprzez zwiększenie efektywności energetycznej, zwiększeniu produkcji czystej energii oraz dywersyfikacji jej dostaw. W ramach planu, roczne zapotrzebowanie na odnawialny wodór miałoby wzrosnąć do 20 milionów ton, z czego połowa miałaby być produkowana na terenie UE, a połowa pochodzić z importu. Jednocześnie, podniesiony został cel udziału OZE w koszyku energetycznym UE z 40 do 45% do 2030 r.

Na cele związane z realizacją REPowerEU państwa członkowskie miałyby wykorzystać pozostałe pożyczki w ramach RRF (225 mld EUR) oraz nowe dotacje z RRF finansowane z licytacji uprawnień w ramach systemu handlu emisjami. Dodatkowe źródła finansowania obejmują m.in. fundusze polityki spójności, instrument Łącząc Europę, fundusz innowacyjny czy Europejski Bank Inwestycyjny[3].

Kolejnym krokiem zmieniony Mechanizm Dostosowania cen CO₂ na granicy – CBAM

To właśnie zapewnienie konkurencyjności rynku i nagląca potrzeba zatrzymania wytwórców w Europie stały się bodźcem do wprowadzenia w ramach Fit for 55 kolejnego ważnego mechanizmu CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism), którego zmienioną wersję opublikowano w grudniu ubiegłego roku. Poza produktami przemysłowymi dotychczas objętymi CBAM, jak żelazo i stal, cement, nawozy czy aluminium, nowe przepisy obejmą także wodór.

Głównym założeniem CBAM jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia tzw. ucieczek emisji. W związku z zieloną transformacją, stopniowo malejącą pulą uprawnień, wycofaniem bezpłatnych uprawnień oraz nieuchronnym wzrostem ich cen w ramach systemu EU-ETS, rośnie obawa o możliwość wyprowadzania produkcji z regionu UE do krajów, w których polityka klimatyczna jest mniej rygorystyczna, a co za tym idzie produkcja jest tańsza.

W rezultacie, rzeczywista redukcja zanieczyszczeń byłaby znikoma, natomiast dotkliwe stałyby się bezpośrednie straty finansowe w postaci wyprowadzania tysięcy miejsc pracy i przychodów do budżetu poza Europę. CBAM ma na celu dostosowanie cen importowanych dóbr na granicach poprzez nałożenie adekwatnego podatku związanego z potencjalnymi emisjami. Wszystko po to, by zatrzymać wytwórców w Europie, pomimo rosnących kosztów funkcjonowania przedsiębiorstw, wynikających z działań transformacyjnych.

Zgodnie z porozumieniem, CBAM zacznie funkcjonować od października 2023 r. Początkowo będzie to system uproszczony, by następnie, równolegle ze stopniowym wycofywaniem bezpłatnych uprawnień zacząć funkcjonować w pełnym zakresie.

Europejski Bank Wodoru – prawdziwy „game changer”?

Bez wątpienia, inicjatywą, która w największej mierze ma się przyczynić do rozwoju rynku odnawialnego wodoru w Europie i realizacji celu podwojenia zapotrzebowania na wodór do 2030 r. jest wspomniany Europejski Bank Wodoru (European Hydrogen Bank). W pierwotnie proponowanym modelu Komisja Europejska ma zainwestować 3 miliardy euro z funduszu innowacji o łącznej puli ponad 38 miliardów euro. Jak podkreślała Przewodnicząca KE w orędziu z 2022 r., jego rolą będzie przede wszystkim animowanie rynku wodoru, aby połączyć przyszłą podaż i popyt na czyste paliwo.

W lutym Komisja Europejska przedstawiła Plan przemysłowy Zielonego Ładu, którego filary dotyczą także technologii wodorowych i ich zastosowań. W ramach planu jesienią 2023 r. KE ma uruchomić pierwszą aukcję – lub ofertę konkurencyjną – na wsparcie produkcji wodoru ze źródeł odnawialnych. Zwycięzcy tej aukcji otrzymają stałą premię na każdy kilogram wodoru wyprodukowanego ze źródeł odnawialnych w okresie 10 lat. Ma to przejawiać podobny wpływ co produkcyjna ulga podatkowa w amerykańskiej ustawie IRA. Według wstępnych zapowiedzi, budżet pierwszej pilotażowej aukcji ma wynieść 800 milionów euro. W czerwcu 2023 r. ogłoszone zostaną jej warunki. Po niej nastąpią kolejne aukcje lub inne formy wsparcia dla produkcji i wykorzystania wodoru obejmujące unijną wewnętrzną część Banku Wodoru, które przyczynią się do realizacji celów REPowerEU w zakresie wodoru[4].

Interesariusze rynku z satysfakcją przyjęli powyższe zapowiedzi, przy czym pojawiają się głosy o konieczności rewizji niektórych założeń. Zwłaszcza tych związanych z planowanym budżetem EHB. W połowie marca organizacja Hydrogen Europe opublikowała Position Paper, w którym przedstawiła propozycję kryteriów oraz zalecenia, jakie powinny zostać wzięte pod uwagę przy projektowaniu systemów wsparcia w ramach EHB. Zalecenia te, zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami Komisji Europejskiej, skupiają się na dwóch filarach – krajowym oraz międzynarodowym.

European Hydrogen Bank – zalecenia Hydrogen Europe

W ramach pierwszego z nich, wsparcie powinno m.in. traktować priorytetowo wodór odnawialny, przy czym wodór niskoemisyjny również byłby brany pod uwagę. Rodzaj wsparcia powinien przyjmować formę prostej, stałej premii (EUR/kgH₂), która pokrywałaby lukę w finansowaniu. Organizacja zaznacza jednak przy tym konieczność rewizji pierwotnie przyjętego łącznego budżetu w wysokości 3 miliardów euro, gdyż analizując poziom wsparcia w wysokości 3 EUR/kgH₂ przez okres 10 lat, przewidziany budżet nie wystarczy na pokrycie wskazywanego zapotrzebowania do 2030 r. W związku z czym proponuje ustanowienie budżetu w wysokości 3 mld EUR, ale w perspektywie rocznej.

W ramach filaru międzynarodowego, Hydrogen Europe proponuje m.in., że wsparcie powinno odbywać się w procesie podwójnej aukcji. Po stronie podaży miałoby przyjmować formę prostej stałej premii (EUR/kgH₂), a po stronie popytu odbywałoby się na drodze odpowiednich licytacji. Kolejne z założeń wskazuje, że wsparcie powinno być ukierunkowane na wodór i nośniki produkowane poza EOG i eksploatowane na terenie EOG[5].

(Pełną treść zaleceń Hydrogen Europe odnajdziesz tutaj).

Co to oznacza?

Przy zwiększeniu planowanego budżetu Europejski Bank Wodoru powinien stać się motorem napędowym europejskiego rynku i zapewnieniem o jego atrakcyjności dla potencjalnych inwestorów. Proponowane mechanizmy powinny realnie pobudzać popyt i redukować dotychczasową lukę inwestycyjną oraz zlikwidować różnicę cenową pomiędzy odnawialnym zielonym wodorem, a jego odpowiednikiem z paliw kopalnych. Wskazywane wsparcie na przykładowym poziomie 3 EUR/kgH₂ mogłoby się przyczynić do realizacji tych celów i zapewnić spełnienie zapotrzebowania na nowe paliwo zgodnie z ambicjami Komisji Europejskiej.

Co to oznacza w praktyce?[6]

Dla przykładowej inwestycji, jaką jest hub wodorowy, koszt wodoru elektrolitycznego z wykorzystaniem dedykowanych źródeł energii odnawialnej, zależy od wielu czynników. Zaliczamy do nich strukturę źródeł energii, sprawność ogólną elektrolizerów, zakup energii sieciowej lub energii z certyfikatem pochodzenia oraz zewnętrzne środki, przyznawane na rzecz pokrycia kosztów inwestycyjnych.

Przykładowa farma, złożona ze źródeł fotowoltaicznych oraz wiatrowych, pozwala zasilać elektrolizer w zakresie jego nominalnej mocy przez większą część doby oraz roku, niż ma to miejsce w przypadku zasilania elektrolizy wyłącznie z jednego rodzaju źródła. Na ten moment, koszt elektrolitycznego wodoru, produkowanego w hubie w tej konfiguracji może wynosić ok. 4,50-5,00 EUR, czyli ok. 21,00-23,50 PLN. Jeśli realna stała premia wynosiłaby 3 EUR na każdy kilogram produkowanego wodoru, cena produkcji jednego kilograma zmalałaby do 1,5-2,00 EUR, czyli ok. 7,00-9,40 PLN. Co przy obecnych cenach, zwiększyłoby opłacalność odnawialnego wodoru nawet w porównaniu z tradycyjnymi paliwami konwencjonalnymi. Jest to optymalny model, ze względu na łączne wykorzystanie źródeł PV oraz wiatrowych.

Dla porównania, w przypadku, gdyby inwestycja hubu była zasilana wyłącznie z farmy PV, koszt produkcji kilograma wodoru wyniósłby, w zależności od skali przedsięwzięcia, ok. 5,80-6,60 EUR (ok. 27,00-31,00 PLN). Przy założeniu stałej premii, koszt ten spadłby do ok. 13-17 PLN za kilogram produkowanego wodoru.


[1] Wodór produkowany w procesie, którego wynikiem jest wskaźnik emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia nie większy niż 4 kilogramy CO2 na kilogram wodoru.

[2] Yuanrong Zhou, Can the inflation reduction act unlock a green hydrogen economy?, ICCT

[3] Komisja Europejska, REPower EU: przystępna cenowo, bezpieczna i zrównoważona energia dla Europy

[4] European Commission, A Green Deal Industrial Plan for the Net-Zero Age, 2023

[5] Na podstawie: Hydrogen Europe position paper on the European Hydrogen Bank, 2023

[6] Dane w podrozdziale pochodzą z analiz własnych SES Hydrogen S.A.

Zobacz również

Jesteśmy Partnerem Technologicznym III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej H2Szczecin „Wodór napędem regionów” 29 paź 2024

Jesteśmy Partnerem Technologicznym III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej H2Szczecin „Wodór napędem regionów”

Z ogromną radością informujemy, że nasza organizacja została Partnerem Technologicznym nadchodzącej III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej H2Szczecin „Wodór napędem regionów”. Wydarzenie odbędzie się już 28-29 listopada w Szczecinie, gdzie spotkają się...

Udostępnij:
WODÓR JAKO MAGAZYN ENERGII 24 paź 2024

WODÓR JAKO MAGAZYN ENERGII

Magazynowanie energii stanowi krytyczny aspekt polityki energetycznej w dobie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Pozwala na skuteczną kompensację zawahań podaży i popytu na energię elektryczną, magazynowanie sezonowe, przeniesienie szczytu, kompensację...

Udostępnij:

Bądź na bieżąco!

Zapisz się na newsletter: